اخبار

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر علیرضا زالی در همایش سلامت معنوی که با رویکرد مراقبت معنوی برگزار شد، با اشاره به اینکه سلامت معنوی موضوعی بسیار پرچالش در عرصه فلسفی، جهان‌بینی و هستی شناسی است، گفت: پرداختن به این بحث نیاز به جسارت‌های نظریه‌پردازانه دارد که برگزارکنندگان این همایش با یک جسارت علمی و آکادمیک این موضوع را در دستور کار قرار دادند.

وی ادامه داد: در حوزه دانشگاه علوم پزشکی، این گفتمان شکل گرفته است و باید با برخی از ترمینولوژی‌ها و واژه‌شناسی‌های جهانی نیز سازگاری داشته باشد.

رییس این همایش تصریح کرد: فرآیند دگردیسی مفهوم سلامت در عرصه جهانی تغییراتی را طی کرده و امروز سلامت معنوی به عنوان رکن چهارم سلامت مندرج است.

وی در ادامه با اشاره به یکی از چهره‌های شاخص جهانی در عرصه آموزش پزشکی، عنوان کرد: سر ویلیام آسلر از معروف‌ترین افرادی است که در حوزه پزشکی فعالیت داشت؛ فردی تجربه گرا که در عرصه بالینی، نگاهی فروگرایانه به موضوع سلامت، محدود به سلامت جسمی، به مفهوم نبود بیماری داشت. به معنای دیگر فردی را سالم می‌دانست که بیمار نباشد.

دکتر زالی افزود: در نیمه دوم قرن بیستم، سازمان بهداشت جهانی تغییراتی را در تعریف سلامت ایجاد کرد و ابعاد جدید سلامت روانی، سلامت اجتماعی و سلامت معنوی را به ارکان سلامت اضافه کرد. برخلاف اینکه در درازنای تاریخ، سلامت معنوی جایگاه ویژه‌ای داشت، اما پرداختن به آن با یک نگاه جهانی خیلی دیرپا نیست.

رییس دانشگاه در ادامه اظهار کرد: در سال 1983 در مجمع سازمان بهداشت جهانی این موضوع مطرح شد که آیا سلامت معنوی می‌تواند از ارکان سلامت باشد یا خیر؛ تا اینکه در سی‌وهفتمین جلسه مجمع این موضوع به عنوان استراتژی جدایی‌ناپذیر سلامت در کشورها تایید شد.

دکتر زالی گفت: هیچ کلامی به این اندازه نمی‌تواند وزانت سلامت معنوی را از منظر سازمان بهداشت جهانی نشان دهد. تا مدت‌ها نگاه سازمان بهداشت جهانی به این رکن نگاهی ترجیحی وoptional بود، اما در حال حاضر سلامت معنوی به عنوان یک عنصر استراتژیک تعریف شده است.

نگاه عمیق اسلام به سلامت معنوی

رییس همایش عنوان کرد: در جمهوری اسلامی، با توجه به آموزه‌های دینی، به سلامت معنوی توجه ویژه‌ای شده است. لفظ سلامت یک واژه قرآنی و دینی است. در کل دو واژه در ادبیات دینی وجود دارد: صحت و سلامت؛ واژه سلامت در احادیث و دعاها به گونه‌ای به کار رفته که مشخص است منظور بیماری جسمی نیست. بنابراین در دین اسلام نگاه عمیق‌تری به سلامت معنوی وجود داشته است و واژه سلامت واژه‌ای جامع‌الاطراف و دربردارنده همه ساحت‌های مربوطه است.

دکتر زالی تصریح کرد: دین اسلام بر مبنای ابلاغ، تبشیر و انذار است. وجه تبشیری همیشه مقدم بر وجه تنذیری است، آیه‌ای در قرآن بر خلاف این تقدم وجود ندارد. در سلامت معنوی نیز همین متدولوژی حاکم است.

رییس همایش سلامت معنوی با اشاره به این‌که این موضوع علاوه بر دین، در تاریخ نیز مورد توجه بوده است، گفت: اولین کسی که به این موضوع ورود کرد و از نظریه‌پردازان با نگاه ترجیحی در حوزه سلامت معنوی محسوب می‌شود، زکریای رازی بود. رازی کتابی تحت عنوان طب روحانی دارد. محور شالوده ریزی طب سینوی توسط بوعلی سینا نیز بر پایه نفس معنوی است.

دکتر زالی ادامه داد: اگرچه این پیشینه وجود دارد، ولی نیاز به غبارزدایی داشت که لازم است محققین دانشگاهی این غفلت را جبران کنند.

به گفته وی، سلامت معنوی موضوع پیچیده‌ای است و در تعریف آن هم اختلاف سلیقه از منظر متدولوژی وجود دارد.

لزوم نگاه توحیدمحور به سلامت معنوی

دکتر زالی اظهار کرد: نگاه حنیفانه، توحیدمحور و قرآن بنیاد نسبت به سلامت معنوی در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: مطالعات متعددی در دنیا و عرصه ملی نشان از اکتسابی بودن تقویت سلامت معنوی دارد. نگاه اسلام، ترکیبی است و معتقد است ذات و سرشت در نگاه دینی ما ارزش راهبردی دارد، اما این سرشت به تنهایی کافی نیست و نیاز به تکریم و تربیت دارد. بنابراین سلامت معنوی هم نیاز به آموزش دارد.

رییس دانشگاه گفت: اگرچه خواستگاه سلامت معنوی در ساحت سرشت انسان است، اما بخش عمده آن نیاز به آموزش، ممارست و تزکیه دارد. به همین دلیل بهترین واژه‌ای در عرصه دینی می‌توان به کار برد، سعادتمندی در اوج کمالجویی است.

دکتر زالی افزود: برخی از واژه‌های دینی زیرساخت‌های ضروری برای تحقق سلامت معنوی است؛ مثل مواسات. در نگاه دینی سلامت معنوی نسبت خود، نسبت به دیگران و حتی نسبت به محیط زیست هم تعریف می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد سلامت معنوی در حیطه ارتباطات ما هم باید مورد توجه باشد. شاکله ارتباطی ما در سلامت معنوی، سلامت اجتماعی را محقق می‌کند و همگرایی این دو مواسات، شفقت، مهربانی و عطوفت و مردم دوستی را نتیجه می‌دهد.

رییس همایش اظهار کرد: مطالعات مختلف نشان داده است سلامت معنوی در حوزه فردی و اجتماعی تغییراتی را ایجاد می‌کند. راس هرم مازلو نیاز به خودشکوفایی است که یکی ازکریدورهای رسیدن به آن، می‌تواند تحقق سلامت معنوی باشد. کاهش اضطراب، افسردگی و پرهیز از انزوا نیز نتیجه تحقق سلامت معنوی است. مرز میان سلامت معنوی و سلامت روانی بسیار باریک است

دکتر زالی مرز میان سلامت معنوی و سلامت روانی را بسیار باریک خواند و گفت: این دو موضوع در هم تنیده هستند، بنابراین این مباحث را باید با نگاهی چندوجهی مورد واکاوی قرار داد.

رییس دانشگاه با اشاره به نتایج یک مطالعه‌ عنوان کرد: افراد سالمندی که در دوران مختلف زندگی اعتقادات دینی و معنوی داشتند، سالمندی راحت‌تری داشتند. این نتیجه، نقش سلامت معنوی را در ارتقای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی نشان می‌دهد.

دکتر زالی با بیان‌که مدت‌ها سلامت معنوی را به عنوان موضوعی غیرقابل لمس تلقی می‌کردند، گفت: بررسی MRI مبتنی بر عملکرد در افراد مذهبی نشان می‌دهد منطقه‌ای در لوب پیشانی یا پره فورنتال و لوب آهیانه‌ای در این افراد فعال‌تر سایر افراد است. این افراد در شرایط تنش‌زا بهتر و فعال‌تر افراد غیرمذهبی عمل می‌کنند.

رییس دانشگاه عنوان کرد: زمانی‌که زنان باردار از مداخلات معنوی در زمان زایمان بهره‌ می‌گیرند، تحمل درد بیشتری دارند.

دکتر زالی از توجه ویژه به غده پینه آل یا صنوبری و ارتباط آن با سلامت معنوی خبر داد و گفت: ماده شیمیایی دومتیل تریپتامین در غده پینه‌آل ترشح می‌شود که مرتبط به هیجانات دینی و مثبت روانی است.

به گفته رییس دانشگاه، Neurobiology of spiritual یا علوم اعصاب معنوی‌گرایانه موضوع جذاب دیگری است که مطرح می‌شود.

دکتر زالی ادامه داد: مغز معنوی گرا یا Brain spiritual نیزمورد مطالعات گسترده قرار گرفته است. حتی موضوع هوش معنوی هم به عنوان بعد دیگری از هوش مورد توجه است.

رییس دانشگاه گفت: در موضوع هوش معنوی منطبق بر سلامت معنوی، دو بعد عمودی و افقی مورد بحث است؛ بعد عمودی آن نگاه به ماوراء الطبیعه و بعد افقی آن ارتباط با دیگران است.

دکتر زالی اظهار کرد: شاید تا 10 سال قبل به دلیل ضعف امکانات تصویربرداری، سلامت معنوی از نظر بیولوژیک بررسی نمی‌شد. اما امروزه سلامت معنوی معادلات نوروبیولوژیک مغزی را هم شامل می‌شود.

دکتر زالی گفت: خوشبختانه فرهنگستان علوم پزشکی در سال‌های اخیر به این حوزه ورود کرده است و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز ذخایر و استعدادهای غنی در این زمینه دارد تا با نگاهی پژوهش‌محور و توحیدی اقدام به بازتبیین تعاریف و استفاده‌های بهینه در ساحت‌های اجتماعی، علمی و آکادمیک کند. از طرفی این تعاریف باید در آموزش پزشکی هم جا پیدا کند. سلامت معنوی باید به عنوان یک فرهنگ عمومی تعریف شود


حجت‌الاسلام دکتر علی خدیوی مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه نیز در این همایش ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای 16 آذر 1332 و سالگرد وحدت حوزه و دانشگاه، در خصوص موضوع سلامت معنوی گفت: سلامت معنوی مفهوم جهانی، آکادمیک و بین‌المللی است و سازمان بهداشت جهانی این موضوع را به عنوان یکی از ابعاد چهارگانه سلامت معرفی کرده است.

وی ادامه داد: پس از اعلام سازمان بهداشت جهانی، کشورهای مختلف مشغول پژوهش در زمینه شدند. جمهوری اسلامی به دلیل وجود منابع معنوی و سبک غنی معنوی باید یکی از پیشرویان حوزه معنویت باشد.

به گفته حجت‌الاسلام دکتر خدیوی، نظامی که مدعی است تمدنی به ارمغان می‌آورد که علاوه بر آبادانی مادی جامعه، مسیری را برای انسان باز می‌کند که با مرگ انسان تمام نمی‌شود، وجود انسان را جاودانه و دنیای انسان را پر از رفاه مادی و معنوی می‌کند.

مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه اظهار کرد: مقام معظم رهبری با حضور اندیشمندان در راستای ترسیم الگوی تمدن نوین اسلامی، چهار بعد اساسی علم، اندیشه، سبک زندگی و معنویت را تعریف کرد.

حجت‌الاسلام خدیوی با اشاره به بحران کرونا تصریح کرد: در ایام کرونا خلا معنوی بسیار حس می‌شد تا اینکه مقام معظم رهبری دعای هفتم صحیفه سجادیه را معرفی کرد و حتی صدا و سیما هم رنگ معنوی به خود گرفت. حوزه نظام سلامت، بهداشت، درمان و علوم پزشکی در سراسر دنیا به بحث سلامت معنوی می‌پردازد.در کشور ما نیز پژوهش‌های خوبی صورت گرفته و مراکز تحقیقاتی با این محوریت فعالیت می‌کنند.

وی عنوان کرد: نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه وظیفه گفتمان‌سازی و معرفی سلامت معنوی به عنوان یک فرهنگ عمومی برعهده دارد. ظرفیت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز بسیار فراوان است، اساتیدی در این دانشگاه حضور دارند که در حوزه سلامت معنوی فعالیت و پژوهش‌های بسیار داشته‌اند. مرکزیت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، گستردگی خدمات و تاثیرگذاری در اتخاذ تصمیم نظام سلامت، پرداختن بیشتر به موضوع سلامت معنوی را می‌طلبد.

ارسال 150 مقاله به دبیرخانه همایش سلامت معنوی

وی در خصوص آثار ارسال شده به این همایش تصریح کرد: 150 مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شد که از این تعداد 110 مورد پذیرفته شد. امروز در این مراسم نزدیک به 30 مقاله، به عنوان مقاله برگزیده ارایه و مابقی در قالب پوستر به نمایش گذاشته می‌شود.

حجت‌الاسلام خدیوی در پایان گفت: در حوزه سیاستگذاری نظام آموزش پزشکی، ترسیم شاخص‌های ارزیابی سلامت معنوی و جایگاه مراقبان معنوی در نظام سلامت باید گفت‌وگو شود که این اتفاق با تعامل حوزه و دانشگاه شدنی است.

تاثیر سلامت معنوی بر پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها

دکتر فریدون عزیزی رییس پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه نیز در این همایش با اشاره به جایگاه سلامت معنوی در نظام سلامت عنوان کرد: متاسفانه در چند قرن گذشته شکاف عمیقی بین علم پزشکی و حالات اعتقادی و معنوی ایجاد شد و صاحبان حرف پزشکی فقط مسایل جسمی سلامت و به مقدار کمتری مسایل روانی سلامت را در دانشکده پزشکی آموخته و در طبابت خود به کار می‌برند.

وی در ادامه به تعریف سازمان بهداشت جهانی از سلامت اشاره کرد و افزود: بنابر اعلام این سازمان سلامت عبارت است از تامین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو. البته هیئت امنای سازمان بهداشت جهانی در سال 1997 تعریف کامل‌تری را از سلامت به تصویب رساندند؛ سلامت یک حالت دینامیک از تامین رفاه کامل جسمی، روانی، اجتمای و معنوی است و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو.

دکتر عزیزی به نتایج برخی مطالعات اشاره و از طول عمر بیشتر در افراد معنوی خبر داد و افزود: با بررسی نزدیک به 92 هزار نفر در ایالت مریلند، 50 درصد مرگ کمتر از نارسایی تنفسی، 74 درصد مرگ کمتر ناشی از سیروز کبدی، 53 درصد مرگ کمتر از خودکشی و 50 درصد مرگ کمتر از بیماری‌های قلبی و عروقی در افرادی که یک بار بیشتر به کلیسا می‎رفتند نسبت به سایر افراد دیده شد.

به گفته وی، مطالعه مروری در خصوص ارتباط معنویت با مرگ و میر نیز نشان داد مرگ ناشی از بیماری‌های غیر واگیر در زنان و مردان با فعالیت‌های معنوی کمتر از سایر افراد بیشتر است.

دکتر عزیزی در خصوص تعریف عام سلامت معنوان بیان کرد: سلامت معنوی عبارت است از حالت اطمینان، امنیت، آرامش و سکون قلبی و روحی که از اعتقاد و اعتماد به منبع و قدرتی برتر و متفاوت از عوامل مادی ناشی می‌شود و در نهایت به سلامت و تعالی همه جانبه انسان کمک می‌کند.

رییس پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه با تعریف چهار سطح پیشگیری شامل پیشگیری ابتدایی، اولیه، ثانویه و ثالثیه، گفت: سلامت معنوی بر هر چهار سطح پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی، پرفشاری خون، بیماری‌های مغزی، فراموشی، فعالیت ایمنی بدن، سرطان‌ها و مرگ و میر تاثیرگذار است.

دکتر عزیزی با اشاره به مطالعه‌ای که بر روی نتایج طرح قند و لیپید تهران در سال 2021 انجام شد، تصریح کرد: شاخص‌های سلامت جسمی، روانی و اجتماعی زنان و مردان با میزان سلامت معنوی افراد ارتباط مستقیم دارد.

ارتباط معکوس بین استرس، اضطراب و افسردگی با سلامت معنوی

وی توضیحی در خصوص ارتباط بین استرس، اضطراب، افسردگی و کیفیت زندگی نیز ارایه داد و گفت: با توجه به مطالعه‌ای که در شهر ایذه فارس انجام شد، استرس 45 درصد، اضطراب 67 درصد، افسردگی 51 درصد در افرادی که سلامت معنوی دارند نسبت به سایر افراد کمتر و و کیفیت زندگی 59 درصد بیشتر است.

دکتر عزیزی تصریح کرد: مطالعه طولانی مدت سلامت نوجوانان در آمریکا نشان داد مذهبی بودن هم به صورت شخصی و هم اجتماعی در جامعه سبب کاهش مصرف سیگار، الکل و ماری جوانا می‌شود. مذهبی بودن اجتماعی سبب کاهش استرس‌های هیجانی نیز می‌شود.

وی از انجام بررسی مشابه روی دانشجویان شهر کرمان خبر داد و افزود: 47 درصد رفتارهای خطرزا، 36 درصد تهاجم، 38 درصد مصرف سیگار، 39 درصد مصرف الکل و 36 درصد رفتارهای جنسی پرخطر در افراد با سلامت معنوی کمتر از سایر افراد دیده شد.

دکتر عزیزی تصریح کرد: به گفته مقام معظم رهبری در دو مرحله باید به سلامت معنوی توجه کرد؛ مقوله اول که مربوط به هدف جسمانی است و در مرحله دوم باید از علمای دینی و روحانیون کمک بگیریم.

نقش سلامت معنوی در افزایش تحمل بیماری

رییس پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه در خصوص اهمیت لحاظ کردن سلامت معنوی در سیاست‌گذاری نظام سلامت عنوان کرد: اثرات دیدگاه معنوی بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی، نقش سلامت معنوی در تسریع بهبود بیماری‌ها و افزایش تحمل بیماری از دلایلی است که اهمیت وجود این موضوع در سیاست‌های نظام سلامت را نشان می‌دهد.

وی همچنین بر ضرورت توجه سلامت معنوی در برنامه‌های درسی دانشکده‌های گروه پزشکی اشاره کرد و گفت: در سال 1992 فقط سه دانشکده پزشکی در آمریکا و کانادا درس سلامت معنوی را آموزش می‌دادند؛ این رقم در سال 2006 به 141 دانشکده رسید و در سال 2015، 90 درصد دانشکده‌های این کشورها درست سلامت معنوی را ارایه می‌دادند.

به گفته وی، نهادینه کردن سلامت معنوی در آموزش گروه پزشکی، ارتقا سلامت معنوی در پیشگیری ابتدایی و اولیه و سلامت معنوی در پیشگیری ثانویه و ثالثیه باید از راهبردهای اصلی باشد.

وی در پایان گفت: تبیین مفاهیم و به کارگیری این بعد از سلامت نیازمند تلاش بیشتری در جوامع است. توصیه می‌شود مباحث مرتبط با ارتقای معنویت و سلامت معنوی به تدریج وارد حوزه ارایه خدمات سلامت به ویژه رده سنی کودکان و نوجوانان شود.

دکتر مسعود آذربایجانی استاد گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه امروزه در روانشناسی جامعه‌نگر با نگاه پیشگیرانه به سلامت معنوی پرداخته می‌شود، توضیحاتی در خصوص مدل‌های مراقبت معنوی، سنجش و ارزیابی معنوی، خودمراقبتی معنوی، مراقبت معنوی در خانواده، مراقبت معنوی ویژه پزشک و پرستار، مراقبت معنوی ویژه روحانی و مراقبت معنوی در نهادهای سلامت ارایه داد.

دکتر آذربایجانی مراقبت معنوی را معنایابی و معنابخشی به ارتباطات چهارگانه انسان با خدا، خود و خلق و خلقت برای رسیدن به باور در چارچوب معاد دانست.

وی همچنین به بیان گونه‌شناسی مراقبت معنوی، تکنیک‌ها و فنون مراقبت معنوی، اهداف و مخاطبان اصلی مراقبت معنوی پرداخت.

انتهای پیام/

کدخبرنگار: 7702ی.ق